Ο Γιώργος Παπασιδέρης
 τραγουδά σπάνια δημοτικά τραγούδια
        (Ελληνικά και Αρβανίτικα)

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1930-1940 
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών

Ο Γιώργος Παπασιδέρης γεννήθηκε στη Σαλαμίνα (Κούλουρη) στις 14 Σεπτεμβρίου 1902 και πέθανε το 1977. Φημισμένος τραγουδιστής. Από το 1928 έως το 1977 ηχογράφησε 1850 τραγούδια.
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

           Ο Γιώργος Παπασιδέρης
 τραγουδά Αμανέδες και Ρεμπέτικα

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1930-1940
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

Το «τίμιο» λα του Παπασιδέρη 
του Θανάση Μωραΐτη
Πανηγύρι του Αγίου Αθανασίου στο χωριό μου (Βάγια Θηβών), παιδάκι και, θυμάμαι την ελιά στο δεξί του μάγουλο, την «παχιά» προφορά του –λόγω αρβανίτικης καταγωγής– στα σύμφωνα λι νι και σι, και το βελούδο της φωνής του. Ανάμεσα σε τραγουδίστριες, δύο ή τρεις, ανάλογα με την ποσότητα βλακώδους πονηριάς του ιδιοκτήτη του μαγαζιού, που είχε μετατραπεί για τις ανάγκες του πανηγυριού σε οικογενειακό κέντρο. Όταν τραγούδαγε, σα να τραγούδαγε το στόμα του σε ξένο κορμί. Καμιά σύσπαση στο πρόσωπό του, καμιά «εκφραστική» κίνηση, κανένα μέλος του σώματός του δεν συμμετείχε στο χρώμα που εκσφενδόνιζε η φωνή του –η απόλυτη εφαρμογή της Μπρεχτικής «αποστασιοποίησης» (αργότερα τα πρόσεξα και στους: Γρηγόρη Μπιθικώτση, Στέλιο Καζαντζίδη, Σωτηρία Μπέλλου, Νίκο Ξυλούρη). Οι καλοί χορευτές σηκώνονταν να χορέψουν μόνον όταν τραγούδαγε ο Παπασιδέρης. Γιατί; «Ήταν τεμπάτος, κάρφωνε τις νότες», μου είπε το 1996 ο κλαρινίστας Παναγιώτης Κοκοντίνης από το Αμπελοχώρι Θηβών.
    …1922 και η δύναμη των προσφύγων και ταλαντούχων Μικρασιατών μουσικών, τραγουδιστών και συνθετών, που πλημμύρισαν την κυρίως Ελλάδα, επιβάλλει και σχεδόν κυριαρχεί και παραμερίζει την τοπική μουσική παράδοση (τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια γιατί, αργότερα αυτή η συγχώνευση επέφερε το αποτέλεσμα που τώρα γνωρίζουμε). Καινούργια λαϊκά όργανα, αστικά λαϊκά τραγούδια, αμανέδες και «τρόποι τραγουδίσματος» μεταφέρονται από τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και την Ανατολική Θράκη στην κυρίως Ελλάδα.
    Αυτή η ατμόσφαιρα υπάρχει και στους πρώτους δίσκους που τυπώνονται λίγο αργότερα (1931), με την δημιουργία του πρώτου εργοστασίου παραγωγής δίσκων στην Ελλάδα. Τα «μέσα ηχογράφησης» της εποχής απαιτούσαν ικανότατους τραγουδιστές και μουσικούς, μιας και δεν υπήρχε η δυνατότητα για play-back, διορθώσεις κτλ. Γι’ αυτό και οι πρώτοι τραγουδιστές των δίσκων επιλέγονται με πολύ αυστηρά κριτήρια. Ένας απ’ αυτούς είναι και ο «Κουλουριώτης» Γιώργος Παπασιδέρης.
      Προφανώς, το προαναφερόμενο μουσικό κλίμα, η γειτνίαση της Σαλαμίνας με τον Πειραιά των ρεμπέτικων, η πεποίθηση της εποχής ότι «τραγουδιστής που δεν μπορεί να πει αμανέ, δεν λογίζεται τραγουδιστής», ο θαυμασμός του Παπασιδέρη για την ερμηνευτική δεινότητα των Μικρασιατών που τραγουδούσαν αμανέδες (Ατραΐδης, Νούρος, Καρίπης, Αραπάκης κ.ά.), καθώς και οι επιλογές της νεοσύστατης δισκογραφικής βιομηχανίας για ρεπερτόριο ήδη καθιερωμένο, τον οδήγησαν στα  πρώτα 5 χρόνια να δισκογραφήσει μόνον αμανέδες. Αμέσως μετά, αυξήθηκε η δισκογραφική παραγωγή δημοτικών τραγουδιών, λόγω μεγάλης ζήτησης. Έτσι, ακολουθώντας κι αυτός το «ποτάμι», δισκογράφησε 1800 περίπου δημοτικά τραγούδια που, τώρα πια –με τις αμέτρητες επανεκδόσεις– γνωρίζουμε καλά.
    Γνωρίζουμε επίσης ότι, το μεγαλύτερο μέρος των δημοτικών τραγουδιών που δισκογραφήθηκαν τότε, αλλά και αργότερα, ήταν δημιουργία αφ’ ενός επώνυμων και ταλαντούχων του συγκεκριμένου τόπου και αφετέρου αναδημιουργία όλης της τοπικής κοινωνίας με τις αδιαμφισβήτητες προσθαφαιρέσεις σ’ αυτά, ώστε να «κορομηλιάσουν». Μοναδικοί τραγουδιστές (όπως ο Παπασιδέρης) που, για τις ανάγκες των τοπικών πανηγυριών μάθαιναν και τα τραγούδια του συγκεκριμένου τόπου, τα πέρασαν στη δισκογραφική βιομηχανία που «εκμεταλεύτηκε» το ταλέντο τους και την πρόσβασή τους σ’ αυτά.
    Η έρευνα, που εν τω μεταξύ έχει γίνει για την συγκεκριμένη εποχή (1930), μπορεί να επιβεβαιώσει αυτούς τους ισχυρισμούς, μιας και τραγούδια που είναι καταγεγραμμένα ως δημιουργίες συγκεκριμένων σπουδαίων τραγουδιστών, δεν ήταν παρά δημιουργίες ενός ταλαντούχου μέλους της τοπικής κοινωνίας που δεν πρόκειται να μάθουμε ποτέ το όνομά του. Η σύνθεση δημοτικών τραγουδιών, μπορούμε να πούμε ότι, τελείωσε με την πρώτη δισκογράφησή τους. Να σημειωθεί και η «Προκρούστεια» επέμβαση σ’ αυτά, που συντελέστηκε με την δισκογράφησή τους («δυτικού τρόπου» συγχορδιακή συνοδεία, αλλοίωση της διαστηματικής δομής των μουσικών κλιμάκων κτλ.). Αυτό εξ άλλου, είναι ολοφάνερο τώρα, ακούγοντας τη «διαστηματική» ευαισθησία των νέων μουσικών που παίζουν παραδοσιακά όργανα –απόρροια της γνώσης τους– με την οποία προσεγγίζουν τα ίδια δημοτικά τραγούδια. 
    Τι απομένει; Η χαρά της ακρόασης της υπέροχης φωνής του Παπασιδέρη και άλλων σηματωρών τραγουδιστών της εποχής του με το μοναδικό «χρώμα» τους.
    Ιδιαίτερη μνεία στις υψηλές τονικότητες που τραγουδούσε ο Παπασιδέρης (φαινόμενο που παρατηρούμε και στις ηχογραφήσεις δημοτικών και ρεμπέτικων τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν στην Αμερική την δεκαετία του ’20 από τους εκεί Έλληνες τραγουδιστές-μετανάστες Σωτήρη Στασινόπουλο, κα Κούλα, Μαρίκα Παπαγκίκα κ.ά.), παράμετρος που δεν υπάρχει τώρα. 
    Λίγο πριν το τέλος της ζωής του, ο Παπασιδέρης βρέθηκε να τραγουδά σε πανηγύρι και, εισπράττοντας την έκπληξη του μουσικού στην επιθυμία του να τραγουδήσει από λα μινόρε, του είπε «παίξε από λα, για ν’ ακουστεί το τίμιο λα του Παπασιδέρη».
    Αν βρεθείτε στην Κούλουρη, κάντε μια βόλτα στη Μονή Φανερωμένης όπου, μαζί με το «αυθαίρετο» του Άγγελου Σικελιανού (σχεδόν μέσα στη θάλασσα, ο αθεόφοβος), θα δείτε και τη μορφή του Παπασιδέρη να τραγουδά στο πανηγύρι της. 
                                                                                    Πλάκα, Μάρτιος 2009

        Ο Μήτσος Αραπάκης

 τραγουδά δημοτικά τραγούδια

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1925-1935 
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών

Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Καλλίνικος-Τσούσης ή Αραπάκης. Γεννήθηκε στην Πρέβεζα και έζησε στην Αθήνα. Δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία της γέννησης και του θανάτου του. Από σχετική έρευνα πρέπει να γεννήθηκε ανάμεσα στα χρόνια 1890-1895 και να πέθανε ανάμεσα στα χρόνια 1967-1970. Από τους σπουδαιότερους τραγουδιστές της εποχής του.
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

            Ο Μήτσος Αραπάκης

 τραγουδά Αμανέδες και Ρεμπέτικα

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1925-1935
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

        Ο Δημήτρης Ατραΐδης
      τραγουδά συνθέσεις του
Αμανέδες, Ρεμπέτικα και Δημοτικά

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1930-1940
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών

Ο Δημήτρης Ατραΐδης (συνθέτης και τραγουδιστής) γεννήθηκε στον Κασαμπά, μία κωμόπολη κοντά στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας το 1900. Στην Ελλάδα ήρθε το 1923. Πέθανε το 1970.
Έρευνα, διάσωση, κείμενα: Μάρκος Φ. Δραγούμης
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

    Ο Δημήτρης Ατραΐδης και ο Κώστας Νούρος
        τραγουδούν αμανέδες και ρεμπέτικα

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1926-1938
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών

Ο Κώστας Μασσέλος ή Νούρος (φημισμένος τραγουδιστής) γεννήθηκε το 1892 στο Νταραγάτσι της Σμύρνης. Στην Ελλάδα ήρθε μετά το 1922. Από τους σπουδαιότερους τραγουδιστές της εποχής του. Πέθανε το 1972 στην Κοκκινιά.
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

Σημείωμα που υπάρχει στο ένθετο του CD

του Θανάση Μωραΐτη
«Η εκδίκηση της Σμύρνης», ως τίτλος έκφρασης της συνεχώς αυξανόμενης επανέκδοσης τραγουδιών (αμανέδων, ρεμπέτικων, δημοτικών) με τραγουδιστές που μεγάλωσαν κι έμαθαν να τραγουδούν στη Μικρά Ασία, δεν είναι υπερβολικός. Ψάχνουμε να βρούμε τραγούδια ηχογραφημένα με τον Νταλγκά, τον Νούρο, τον Ατραΐδη κ.ά., με πάθος και αθωότητα μωρού παιδιού. Μακάρι να μην έχει τελειωμό αυτή η έρευνα και η έκθεση στον ήλιο, άγνωστων –στους περισσότερους από μας– ηχογραφήσεων, καταχωνιασμένων σε σεντούκια και κάσες γερόντων –στην καλύτερη περίπτωση– γιατί δεν τους πήγαινε να τα πετάξουν, ή, τοποθετημένα σε μεταλλικές θήκες σαμσονάιτ –στη χειρότερη περίπτωση– στο πορτ-παγκάζ των Μερσεντές, επιτήδειων, που γνωρίζουν καλά την ανταλακτική αξία της ευαισθησίας των καλλιτεχνών και τα πουλούν στην αγορά του κόσμου, στα μοναστήρια και στα μοναστηράκια για να πάρουν κι άλλη Μερσεντές. Ελεύθερη αγορά γαρ κι όποιος αντέξει.
    Κι έρχεται η στιγμή που ακουμπάει η βελόνα στο 78άρι και σηκώνεται άνεμος καλλιτεχνικός, σχεδόν τυφώνας, που παίρνει τις ‘εξαίσιες φωνές κι αγαπημένες του αόρατου θιάσου’ και τις φτύνει στ’ αυτιά μας. Και μας κόβεται η ανάσα. Εμάς που, μέσω των προγόνων μας τους φτύναμε όταν πρωτοήρθαν, όπως φτύνουνε τους Αλβανούς οι Έλληνες και ειδικά οι Έλληνες Αρβανίτες, παρ’ όλο που τους καταλαβαίνουν όταν μιλούν. Φράσεις όπως: ‘το ρεμάλι από τη Σμύρνη’ ή ‘ο πρόσφυγας’ (που περιείχε την έννοια του ψωριάρη), έχουν αντικατασταθεί από τις φράσεις: ‘τ’ αηδόνι της Σμύρνης’ και ‘ο περίφημος και σπουδαίος Μικρασιάτης’. Ας ακούσουμε δύο καλλιτέχνες που τα έζησαν αυτά. «Το τι τραβήξανε αυτοί οι άνθρωποι, δε λέγεται. Ατιμαστήκανε, γινήκανε χάλι, χάλια. Άσε που ήταν ατιμασμένοι από εκεί, με τους Τούρκους που τους καταδιώκανε. Και κατόπιν, εδώ που ήρθανε, τα ίδια. Προσπαθήσανε, γαμιόντουσαν, κάνανε χίλια δυο να βρίσκουν το ψωμί τους, μέχρι που να βρουν ένα σπίτι να κάτσουνε…και οι ντόπιοι, δεν τους βλέπανε με καλό μάτι. Αλλά τους βρίζανε. Χίλια δυο. Φύγετε από δω ρε…πηγαίνετε παραπέρα. Δεν είχαν την αγάπη να πουν, για στάσου, συγγενείς μας είναι, Έλληνες είναι, πραγματικοί. Να τους αγκαλιάσουμε…» (από την αυτοβιογραφία του Μάρκου Βαμβακάρη, σελ. 95-86, επιμέλεια Αγγέλας Καΐλ, Αθήνα 1973).
    «Θυμάμαι που πολλές μανάδες, δεν άφηναν τα παιδιά τους να παίζουν με τα ‘προσφυγάκια’, λες κι αυτά τα καημένα είχανε λέπρα ή χολέρα, επειδή τα δυστυχισμένα εκείνα πλάσματα, ήτανε φτωχοντυμένα και τα περισσότερα, τότε, ξυπόλητα και γενικά είχανε πάνω τους τα σημάδια της τραγικής μοίρας. Εγώ όμως τ’ αγαπούσα. Για μένα, ήταν οι φίλοι μου… Διότι με τον ερχομό τους εδώ οι πρόσφυγες, δεν φέρανε μόνο την προκοπή τους αλλά και τα τραγούδια τους που, πιθανό, αν δεν συνέβαινε αυτό, να μην υπήρχε σήμερα και το λαϊκό μας τραγούδι…» (Ο Απόστολος Καλδάρας εξομολογείται στον Τάσο Σχορέλη).
    Η αλήθεια, φαίνεται, έχει εποχή και τώρα είναι η εποχή της. Εντάξει ‘αηδόνια της Σμύρνης’, κερδίσατε. Καλώς ορίσατε στην ψυχή μας.
                                                                                                  Αθήνα 1996

Ο Αντώνης Διαμαντίδης ή Νταλγκάς

τραγουδά Αμανέδες, Ρεμπέτικα και Δημοτικά

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1925-1935 
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών

Ο Αντώνης Διαμαντίδης ή Νταλγκάς γεννήθηκε στο Αρναούτκιοϊ της Πόλης το 1892. Στην Ελλάδα ήρθε μετά το 1922. Ήταν συνθέτης και σπουδαίος τραγουδιστής. Από το 1925 έως το 1940 ηχογράφησε γύρω στα 450 τραγούδια. Πέθανε το 1945.
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

        Ο Σωτήρης Στασινόπουλος
    τραγουδά δημοτικά τραγούδια

Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1921-1929 
από σπάνιους δίσκους 78 στροφών

Ο Σωτήρης Στασινόπουλος γεννήθηκε το 1880 στη Στρέζοβα (σήμερα Δάφνη) της περιοχής Ντάρα Αχαΐας, κοντά στα Καλάβρυτα, όπου ακόμα τον αποκαλούν με τα παρατσούκλια του: Σκέντζος ή Χαρδαβέλλας. Μετανάστευσε στην Αμερική το 1900 και το 1921 έκανε την πρώτη ηχογράφηση. Από το 1921 έως το 1929 ηχογράφησε 97 τραγούδια. Πέθανε στην Αμερική το 1960. Μοναδικό φαινόμενο τραγουδιστή. Ο τρόπος, η έκφραση και η έκταση της φωνής του δεν έχουν ταίρι.
Έρευνα, σχόλια, κείμενα, επιμέλεια παραγωγής: Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: FM Records, 1996

 Samuel Baud-Bovy
    Μουσική καταγραφή στην Κρήτη
                    1953-1954

Πολυτελής έκδοση 2 τόμων, που περιλαμβάνει την εθνομουσικολογική έρευνα του Ελβετού μουσικολόγου Samuel Baud-Bovy (1906-1986) στην Κεντρική & Ανατολική Κρήτη σε συνεργασία με την Αγλαΐα Αγιουτάντη και τη Δέσποινα Μαζαράκη (ανέκδοτα κείμενα, σπάνιες φωτογραφίες και καταγραφή κρητικών δημοτικών τραγουδιών σε νότες). Η έκδοση συνοδεύεται από δύο ψηφιακούς δίσκους με ηχογραφημένα αποσπάσματα από τις επιτόπιες καταγραφές.
Εισαγωγή, μετάφραση-ανασύνθεση κειμένων και επιμέλεια έκδοσης: Λάμπρος Λιάβας.
Επιμέλεια μουσικών μεταγραφών: Μάρκος Φ. Δραγούμης, Θανάσης Μωραϊτης.
Χορηγός: Fonds Samuel Baud-Body (Γενεύη)
Έκδοση: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ, 2006

       Νανουρίσματα

 Ηχογραφήσεις 1930-1998

Παραγωγή: Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ
Επιμέλεια ενθέτου, παραγωγής, έκδοσης: Μάρκος Φ. Δραγούμης, Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: Φεβρουάριος 2004 

      Τραγούδια της Καππαδοκίας

 –από παλιές και νέες ηχογραφήσεις–

Τραγουδούν Καππαδόκισσες και οι
Δόμνα Σαμίου, Λυδία Κονιόρδου, Κατερίνα Παπαδοπούλου, Ροδή Τομουρτζιούκ-γκιούλ
Επιμέλεια ορχήστρας: Σωκράτης Σινόπουλος

Παραγωγή: Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ
Επιμέλεια ενθέτου, παραγωγής, έκδοσης: Μάρκος Φ. Δραγούμης, Θανάσης Μωραΐτης
Έκδοση: Ιανουάριος 2002

* Πλήρη κατάλογο των εκδόσεων (βιβλίων & CD’s) του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα www.mla.gr